Bevallen in bad: de kracht van water

Het element water

Water is onlosmakelijk verbonden met het leven. We drinken het, reinigen ons ermee, gebruiken het om stroom op te wekken, ons te vervoeren en vooral ook om plezier mee te hebben. Bovendien bestaat ons lichaam voornamelijk uit water, baby’s zelfs voor meer dan 95%  en worden we als foetus constant gedragen in het (vrucht)water dat ons beschermt en verzorgt. Sinds een aantal jaren gebruiken ook steeds meer vrouwen water tijdens de bevalling. Veel vrouwen ervaren bevallen in bad als een enorme ondersteuning. Maar wat zegt onderzoek over de waterbevalling?

Onderzoek naar de waterbevalling

Uit recent onderzoek gedaan bij 2625 vrouwen blijkt dat vrouwen die bevallen in water een kortere bevalling hebben, minder vaak hoeven te worden ingeknipt en minder behoefte hebben aan pijnmedicatie. Bovendien blijkt dat er geen groter risico is op infectie, wat meestal wordt gevreesd. Deze resultaten naast de eerder gepubliceerde onderzoeken die geen risico’s konden aanduiden van een bevalling in water, laten zien dat het een veilig alternatief is met veel voordelen. Welke voordelen een waterbevalling heeft zal ik hieronder toelichten.

Hier een kort filmpje waarin een moeder haar eigen baby opvangt. 

Voordelen van een waterbevalling voor de moeder

1. Makkelijker en met minder energie veranderen van positie. Denk maar aan hoe onelegant een walvis aan land is en hoe makkelijk hij zich beweegt in water.
2. Het bad is een veilig plek waar de moeder zich kan terugtrekken. Hierdoor wordt zij ook beschermd tegen onnodige medische interventies.
3. Warm water stimuleert afgifte van oxytocine en versterkt daardoor de weeën.
4. De bloedsomloop wordt gestimuleerd, zodat de baarmoeder van voldoende bloed wordt voorzien en spieren minder snel verkrampen.
5. Weefsels worden zachter waardoor de kans op inscheuren wordt verkleind.
6. Geen risico’s of bijwerkingen in tegenstelling tot vb epiduraal (ruggeprik).
7. Water maakt de weeën minder pijnlijk doordat het ontspant en endorfinen aangemaakt kunnen worden (lees meer).
8. Het lichaam wordt ondersteund en het gewicht van de baby wordt gedragen waardoor minder druk uitgeoefend wordt op spieren en botten. Dit is ook erg fijn als je al last had van bijvoorbeeld bekkeninstabiliteit.
9. Het in en uit bad stappen waarbij één been hoger is dan de ander helpt de baby goed in het bekken te zakken en kan de bevalling versnellen.
10. Hartslag en bloeddruk dalen doordat de bloedvaten zich verwijden. Hierdoor is er minder kans op stress van de baby.

Voordelen van een waterbevalling voor de baby

1. De baby wordt gedragen door het water waardoor het makkelijker is voor hem/haar te draaien (zie filmpje van draai die baby maakt tijdens bevalling).
2. Minder stress voor de baby tijdens de bevalling. Doordat de baby minder stresshormonen binnen krijgt van de moeder en meer zuurstof en voedingstoffen uit het bloed ontvangt, is de kans op poepen (meconium) in vruchtwater met bijkomende risico’s en interventies ook lager.
3. Minder stress voor de baby direct na de bevalling. Wanneer de baby onder water geboren wordt blijft de ademhalingsprikkel (signaal tot ademhalen) nog uit. Ze houden instinctief hun adem in, wat ook wel de duikreflex wordt genoemd. De ademhalingsprikkel wordt pas geactiveerd wanneer de baby aan kou wordt blootgesteld. In deze korte tijd onderwater krijgt de baby zuurstof en extra bloed via de navelstreng wat helpt om zijn longetjes te ontvouwen en weer krachten op te doen. In onderstaand filmpje is een baby te zien met een ‘intacte’ duikreflex.
4. Het water lost slijm op in de neus en keel van de baby, wat het makkelijker maakt om de ademhaling op gang te krijgen.

Nadelen waterbevalling

1. Warm water kan een weeënstorm (= snelle opeenvolging van sterke weeën) opwekken wat als heel intens wordt ervaren.
2. Het is kan teleurstellend zijn als je om wat voor reden dan ook niet in het water kan bevallen, wat je bevalling negatief kan beïnvloeden.
3. Ondanks dat de weeën minder pijnlijk zijn is het niet hetzelfde effect als een epiduraal, je zult de weeën nog steeds voelen, maar kunt er wellicht beter mee omgaan.
4. Je bent naakt. Als je dat vervelend vindt kun je een bikinitopje aandoen. Een t-shirt is niet aan te raden, want nat is deze erg koud. Sommige badpakken hebben ook een los bovenstuk.

Voor wie

Een waterbevalling is niet weggelegd voor iedereen.

Absolute contra-indicaties zijn:

• Een medische indicatie als bekkenvernauwing.
• Diarree, urinaire infectie en/of een algemene besmetting.
• Epidurale verdoving.
• Placentaproblemen (placentaloslating, voorliggende placenta).
• Vroeggeboorte (< 37 weken) en/of groeiachterstand bij de baby.
• Excessief bloedverlies.
• Ondeskundige of angstige begeleiding.

Omstreden contra-indicaties waarvoor geen wetenschappelijke onderbouwing is gevonden zijn:

• Meconium in het vruchtwater.
• HIV.
• Afwijkende ligging van de baby of een meerling. In het Henri Serruys Ziekenhuis in Oostende (België) is een stuitligging juist een indicatie voor een waterbevalling. Vooral in verband met ontbreken van zwaartekracht en kou wat stress bij de baby kan oproepen en de geboorte van het hoofdje kunnen bemoeilijken.
• Het inleiden van de bevalling met bijvoorbeeld pitocin (chemische oxytocine).
• Een conditie waarbij de baby continue gemonitord dient te worden, zoals VBAC (natuurlijk bevallen na een eerdere keizersnede). Uit onderzoek blijkt echter geen voordeel van continue monitoren boven monitoren met een interval. Met een Doppler is het prima mogelijk de baby te monitoren, deze hebben verloskundigen altijd bij zich en de meeste ziekenhuizen hebben hem nog ergens onder in de kast liggen.
• Gebroken vliezen. Er is geen bewijs gevonden dat dit meer kans geeft op infecties, zoals vaak wordt gedacht, en is dus geen reden om niet in water te kunnen bevallen.
• Ontsluiting van minder dan vijf centimeter. Omdat iedere vrouw op een andere manier bevalt en een andere beleving heeft van de bevalling is het wijzer de vrouw zelf te laten bepalen wanneer zij in bad wil stappen. De één wil liever in de eerste fase in bad om dieper te kunnen ontspannen en de ander pas later om de meest krachtige weeën op te kunnen vangen. Er is geen goed of fout! Na ongeveer 20 minuten in bad te hebben gezeten is het effect goed te voelen en kan worden gekeken of het gewenste effect, vb pijnstilling of sterkere weeën, wordt bereikt.

Tips voor een mooie waterbevalling

• De kamertemperatuur waar het bad staat moet aangenaam zijn.
• Plak grote witte letters op de bodem. Deze kunnen als indicatie voor de hoeveelheid verloren bloed worden gebruikt. Als je ze nog kunt zien is het goed (volgens Dr. Barbara Harper). Ook wanneer je de kleur van je benen nog kunt zien is er niets aan de hand.
• De vrouw moet zelf de temperatuur kunnen regelen van het water (tussen 34 en 37 graden), dit is makkelijker met een verwarmingselement dat je kunt huren.
• Oefen van te voren in het opzetten van het bad en laat alles het liefst gereed staan, het kost namelijk ruim een uur om een bad vol te laten lopen (600 liter).
• Overleg met je verloskundige of zij/hij er mee akkoord is dat jij je baby in bad geboren laat worden als je dat zou wensen.
• Voeg zeezout toe aan het water om dehydratie te voorkomen.
• Drink voldoende vocht.
• Om te voorkomen dat de baby water binnen krijgt dient de baby onder water te blijven totdat hij/zij geheel geboren is. Hiervoor is een diepte van tenminste 65 cm ideaal. Nadat de baby geboren is gelijk bij de moeder op de borst leggen, maar rustig en voorzichtig om de navelstreng te behoeden voor scheuren.
• Het water moet om de 24 uur ververst worden om bacteriën te voorkomen
• Niet langer dan twee uur achtereen in het bad en 30 min er tussen.
• Klaarleggen: een antislipmat voor als je uit bad stapt, heel veel handdoeken die ook vies mogen worden (je stapt regelmatig in en uit), badjas en slippers, een goede zaklamp met extra batterijen.

Waar mogelijk

In Nederland is het in sommige ziekenhuizen mogelijk om in bad te bevallen, hetzij in een bad daar of een bad die je mee neemt. Als je dus in het ziekenhuis wilt of moet bevallen is het even navragen of het mogelijk is. Steeds meer verloskundigen zijn bereid een waterbevalling te begeleiden. Mocht jouw verloskundige dit niet willen of niet de hele bevalling in water willen begeleiden (sommige hebben liever dat de baby niet in het water geboren wordt) dan kun je bij De Oerbron een lijst opvragen met verloskundigen in jouw buurt die dat wel willen.

Als je thuis gaat bevallen kun je een bevallingsbad huren of kopen. In Nederland zijn er een aantal bedrijven waar dit kan: www.oerbron.nl , www.waterooiervaar.nl , www.duikertje.nl .

Referenties en meer informatie:

www.waterbirth.org

Bodner, K. et al. (2002), Effects of waterbirth on maternal and neonatal outcomes.

Geissbuhler, V. & Eberhard, J. (2000), Waterbirth a comparative study.

Zanetti-Dällenbach, R. et al. (2006), Waterbirth more then a trendy alternative: a prospective, observational study.

Zanetti-Dällenbach, R. et al. (2007), Maternal and neonatal infections and obstetrical outcome in water birth.